GM Shakhriyar Mamedyarov
Biyografi
Shakhriyar Mamedyarov Azeri bir süper büyükustadır. Şubat 2018'de FIDE reyting listesinde dünyanın sıralamasında ikinci sırada yer almıştır. 2700chess.com'a göre 30 Eylül 2018'de en yüksek canlı elo reytingi olan 2826'ya ulaştı—tarihteki en yüksek altıncı reyting.
Mamedyarov 2013 Dünya Hızlı Satranç Şampiyonasını kazandı ve iki defa Dünya Gençler Şampiyonu oldu (2003 ve 2005'te). Aralarında 2018 Biel Satranç Festivalinin de (Dünya Şampiyonu Magnus Carlsen'in önünde) bulunduğu pek çok uluslararası turnuva kazandı. Mamedyarov iki defa Azerbaycan Satranç Şampiyonu oldu (2001 ve 2002), 2017 FIDE Grand Prix'yi kazandı ve 2018 Adaylar Turnuvasını ikinci bitirdi.
Stili
Mamedyarov'un stili evrensel olarak nitelendirilse de daha taktik tarafa yakın olarak görülmektedir. Tüm modern süper büyükustalar gibi her şey aşırı derecede iyi yapabiliyor. Ne var ki, Mamedyarov'un oyunları özel taktik unsurlar ve taş dengesizlikleri içermektedir. Aynı zamanda bazen düzensiz veya çok da ciddiye alınmayan açılışları oynamayı seviyor.
Aşağıdaki oyunda Mamedyarov Trompovsky Atak oynayarak gelmiş geçmiş en kuvvetli kadın satranççı olan GM Judit Polgar'ı, yalnızca 11 hamlede yenmeyi başarıyor! Mamedyarov açılıştan güçlü bir merkez ve gelişim üstünlüğü elde ederek oldukça hoş bir konum alıyor. Polgar'ın 10...Ad7'sinden sonra Mamedyarov bulmaca gibi bir bitiriş hamlesi olan 11. Ad5'i buluyor!
Bu harika vuruş hemen materyal kazanıyor! Eğer Siyah Beyazın d2'deki vezirini alırsa o zaman Ac7 mat var. Dünya çapında bir büyükustanın 11 hamlede kaybettiğine en son ne zaman tanık oldunuz?
Erken Kariyeri
Mamedyarov, 1997 Azerbaycan 12 Yaş Altı Şampiyonasında ikinci oldu. 2000'de hem 16 Yaş Altı hem de 18 Yaş Altı Azerbaycan Şampiyonluklarını elde etti. 2001 ve 2002'de Azerbaycan Satranç Şampiyonu oldu. Mamedyarov, 2003'te Dünya Gençler Şampiyonasını kazandı ve 18 yaşında büyükusta oldu. 2005'te Dünya Gençler Şampiyonasını bir kez daha kazandı ve tarihte iki defa Dünya Gençler Şampiyonu olan tek isim olup, kariyerinde ilk defa 2700 barajını geçti.
Burada Mamedyarov'un her şeyden azar azar yaptığı ve 2004'te oynadığı bir oyun var. Görece sakin bir İngiliz Açılışı ve bazı normal manevra hamlelerinden sonra Mamedyarov şah kanadında hücum etme niyetini 14. g4 ve 16. Af5 ile belli ediyor. Üç hamle sonra atını h6'dan feda ediyor ve arkasından taktiklerin devamı geliyor. Oyun tahtaya yıldırım gibi düşen taktik vuruş olan Kxf8+ ile bitiyor! Polgar'a karşı yukarıda gördüğümüz kazanca benzer şekilde Mamedyarov oyunları sanki taktik kitaplarından fırlamış konumlar gibi bitirmeyi seviyor!
Mamedyarov 2005 Corus B turnuvasına katıldı ve GM Sergey Karjakin'in ardından ikinciliği paylaştı (GM Jan Smeets'le birlikte); ancak GM'ler Carlsen, Alexandra Kosteniuk ve Dünya Kadınlar Şampiyonu Antoaneta Stefanova'nın yanı sıra sekiz büyükustanın önünde bitirdi.
2005 yılında oynanmış olan aşağıdaki oyunda, Mamedyarov Hollanda Leningrad'a karşı bir yan varyant oynuyor. Sakin manevralardan sonra büyük ve korkutucu bir merkez elde etmek amacıyla 15.hamlede taş feda etti. Taş dengesizliği olan konumlardaki anlayışını göstererek üç bağlı geçerini tahta boyunca ilerletti. Konum 23.Ae5'ten sonra adeta bir tablo gibiydi; çünkü Beyazın bütün taşları merkezîleşmişti.
Oyunun bitirişi yine etütvari bir hamle olan 29. Ke7! Eğer Siyah kaleyi 29...Vxe7 ile alırsa, o zaman 30. Fd5+ Kf7 31. Vxb8+ yıkıcıdır. Eğer kale alınmazsa, g7'de mat gelir.
Büyükustalıktan Dünya Klası Olmaya
Mamedyarov, 2006'ya Moskova'daki Aeroflot Açık Turnuvasında GM'er Baadur Jobava, Viorel Bologan ve Krishnan Sasikiran ile birinciliği paylaşarak başladı. 2006 Essen Turnuvasını eş puanla GM'ler Polgar, Veselin Topalov ve Ivan Sokolov'la birlikte kazandı 2007 Mtel Masters Turnvasında turnuvayı kazanan (Topalov) ismin yarım puan gerisinde; ancak GM'ler Gata Kamsky, Liviu-Dieter Nisipeanu ve Sasikiran ile ikinciliği paylaşarak ve GM Michael Adams'ın önünde turnuvayı tamamladı.
2007 Dünya Yıldırım Şampiyonasını 10. sırada tamamladı ve 2008'de de Bakü Grand Prix'de güçlü bir performans gösterdi. 7,5/13 puan alarak (GM Alexander Grischuk ile beraber) turnuvayı eş puanla kazanan GM'ler Wang Yue, Carlsen ve Vugar Gashimov'un gerisinde; ancak GM'ler Adams, Peter Svidler, Teimour Radjabov, Kamsky, Karjakin ve başkalarının da önünde bitirdi.
Mamedyarov Carlsen'i bu turnuvada yendiği oyunda Carlsen'in 8.Ae5'li Vezir Hint'ine karşı alışılmadık bir hamle oynadı. Oyun Beyazın hafif bir üstünlük elde ettiği normal bir seyirde devam derken Carlsen 28...Vb6 hamlesinden sonra Mamedyarov şah kanadını 29. f5 ile açtı:
İki hamle sonra, Mamedyarov filini 31.Fxa5! ile feda edip Carlsen'in vezirini şah kanadından saptırdı, Carlsen de altı hamle sonra terk etmek zorunda kaldı. Son konumda, korkunç ahtapot at, g6'yı işgal ediyor ve bütün önemli karelere vuruş yapıyordu!
2008 Dortmund Turnuvasında turnuvayı 4/7 ile kazanan GM Peter Leko'nun yarım puan gerisinde şu isimlerle ikinciliği paylaştı: GM'ler Vassily Ivanchuk, Ian Nepomniachtchi ve Jan Gustaffson. GM'ler Vladimir Kramnik, Arkadij Naiditsch ve Loek van Wely'nin önündeydi.
Mamedyarov 2008 Tal Memorial Yıldırım Turnuvasını 20/33 ile Svidler ile beraber dördüncü sırada bitirip, Ivanchuk, Kramnik ve Carlsen'in gerisinde kalırken, GM'ler Leko, Grischuk, Karjakin, Kamsky, Boris Gelfand, Ruslan Ponomariov, Anatoly Karpov, Alexander Morozevich ve beş dünya klası büyükustanın daha önünde yer almayı başardı. Mamedyarov daha sonra 2008 Dünya Yıldırım Şampiyonasında beşinciliği paylaştı.
2009'da Mamedyarov Ordix Açık Turnuvasını inanılmaz 10/11 skoruyla kazanırken çok sayıda büyükusta büyükusta ve kuvvetli satranççının önünde yer aldı. 2009 Dünya Yıldırım Şampiyonasında sekizinciliği paylaştı. 2009 FIDE Dünya Kupasında 128 satranççının yer aldığı turnuvaya 13. seribaşı olarak başladı. Sırasıyla GM'ler Kosteniuk, Vadim Milov, Wang Hao ve Viktor Laznicka'yı eleyerek çeyrek finale ulaştıktan sonra Karjakin'e kaybetti.
Mamedyarov 2010 Tal Anı Turnuvasında birinciliği paylaştı. 5,5/9 puan alarak GM'ler Levon Aronian ve Karjakin ile eş puan alırken GM'ler Wang, Grischuk, Hikaru Nakamura, Kramnik, Gelfand, Alexei Shirov ile Pavel Eljanov'un önünde bitirdi. 2010 Dünya Yıldırım Şampiyonasında eş puanla sekizinci bitirdi.
Dünya Satranç Şampiyonluğu Adayı
Mamedyarov, 2011 Adaylar Turnuvasında organizatörlerin kontenjan tercihi olarak belirlendi. Format, sekiz oyuncunun mini maçlarla eleme usulü karşılaşmasıydı ve ilk turda bu turnuvayı kazanan Gelfand'a elendi.
Mamedyarov 2012 Dünya Hızlı Satranç Şampiyonasında Karjakin ve Carlsen'in gerisinde Topalov'la birlikte üçüncülüğü paylaştı. Aşağıdaki oyunda, Mamedyarov, sakin ve yavaş bir açılıştan sonra hücum fırsatları yaratıyor. Beyazla (tıpkı yukarıda paylaştığımız Carlsen'le oyunundaki gibi) Vezir Hint'e karşı Beyazla oynuyor. Mamedyarov, açılıştan iyi bir yapıyla çıktığı sağlam bir varyant seçmişti.
Siyahın konumu sağlam dururken Mamedyarov 25. hamlede fil çiftini aldı. Birkaç hamle sonra 27...Fd5 ile bir hata yaptı, bu da 28.Fxg6! ile yeni bir taktik antrenman çalışmasının başlamasına sebep oldu!
Üç hamle sonra, Mamedyarov diğer filini de 29.Fa5! ile feda ederek veziri şah kanadından saptırıyor — Carlsen'i yenerken kullandığı fikirle aynı feda motifi. Siyah iki hamle sonra tahtada dört hamlede mat varken terk etti.
2012 FIDE Grand Prix Londra Turnuvasında Mamedyarov, Topalov ve Gelfand ile, GM'ler Grischuk, Leko, Wang, Adams, Ivanchuk, Leinier Dominguez Perez, Rustam Kasimdzhanov, Anish Giri ve Nakamura'nın önünde birinciliği paylaştı. Sonraki 2012 FIDE Grand Prix etkinliği olan Taşkent'teki turnuvada Karjakin, Morozovevich ve Wang'ın ardından ikinciliği paylaştı ( Kasimdzhanov ve GM Fabiano Caruana).
Aşağıdaki oyunda, Mamedyarov, Topalov'un atını oldukça basit ama öğretici bir şekilde tuzağa düşürdü. Görece sakin 4.Vc2'li Nimzo-Hint Savunması varyantında stratejik bir konum oluştu. Konum, Topalov 20...Ae4 oynayana kadar aşağı yukarı eşitti ve sonrasında eğlence başladı. Topalov, 21.hamlede c3-piyonunu aldı ve bunun sonucunda aşağıdaki konum oluştu:
İlk bakışta, Siyah bedava piyon almış gibi görünüyor. Ne var ki, Mamedyarov 22.Kac1! hamlesini oynadı ve Topalov d1'deki kalesini aldıktan sonra hem kalesi hem atı düştü! Mamedyarov belli ki her konumda taktik çıkarabiliyordu. Mamedyarov'un bir başka hızlı zaferi de Topalov'u 24 hamlede yenmekti— Bu hiç de kolay bir iş değil!
2013'te Mamedyarov 58 oyuncunun yer aldığı Dünya Hızlı Satranç Şampiyonasını 11,5/15 ile kazandı. Ayrıca 2013 FIDE Grand Prix Pekin Turnuvasını Grischuk, Leko, Topalov, Morozevich, Karjakin, Giri, Wang Yue, Gelfand, Wang Hao, Ivanchuk ve Kamsky'nin önünde kazandı. Performansı (2012 Londra, 2012 Taşkent ve 2013 Zug Grand Prix Turnuvalarındaki) FIDE Grand Prix sıralamasında onu ikinci sıraya taşıdığı için 2014 Adaylar Turnuvasına katılma hakkı elde etti.
Mamedyarov'un 2013 Pekin Turnuvasında, Giri'ye karşı atlarının heyecan verici yolculuğu çıktığı bir oyun bulunuyor. Mamedyarov, açılıştan ufak bir üstünlük elde ediyor; ama konum Giri'nin 15...Kad8'ine kadar az çok eşit durumda kalıyor. Birkaç hamle sonra, Mamedyarov'un diğer atı 17.Axb4'e karşı o yolculuğa başladı.
Atlar, alemi gezen dervişler misali tahtanın tamamını d5-b4-c6-d8-e6-d4 ile dolaşıp en sonunda ahtapota dönüştüğü e6'ya ulaştı! 22. hamlede dikkate değer bir vezir fedası yapan Mamedyarov, bir kez daha taş dengesizliği olan konumlardaki ustalığını gösterdi. Ahtapot atı ve fil çifti Giri için çok fazlaydı ve 28.hamlede vezirinin üç hafif taş ve kaleyle yüzleştiği bir konumda terk etti. Mamedyarov'dan dünya klası bir rakibe karşı klasik bir Mamedyarov minyatürü.
Mamedyarov, 2014 Adaylar Turnuvasında 7/14 yaparak eş puanla dördüncü oldu (Kramnik ve GM Dmitry Andreikin ile birlikte). Anand ve Karjaklin'in gerisinde; ancak Aronian, Svidler ve Topalov'un önündeydi. 2014'te Tal Anı Yıldırım Turnuvasını Grischuk, Morozevich, Gelfand, Karjakin, Svidler, Nepomniachtchi, Kramnik, Leko ve birkaç başka büyükustanın önünde kazandı.
2016'da Mamedyarov, Şamkir'de oynanan Gashimov Anı Turnuvasını 6/9 ile kazandı. Eş puanla Caruana ile bitirirken, GM'ler Giri, Karjakin, Rauf Mamedov, Pentala Harikrishna, Eltaj Safarli, Radjabov, Eljanov ve Hou Yifan'ın öndünde kazandı. Mamedyarov ayrıca 2017 Gashimov Anı Turnuvasını da 5,5/9 skorla rakiplerinin yarım puan önünde kazandı. Rakipleri arasında GM'ler Kramnik, Wesley So, Topalov, Karjakin, Radoslaw Wojtaszek, Adams, Radjabov, Eljanov ve Harikrishna bulunuyorlardı.
Mamedyarov, 2017 FIDE Grand Prix Şarika Turnuvasında Grischuk ve GM Maxime Vachier-Lagrave ile birinciliği GM'ler Ding Liren, Adams, Nakamura, Nepomniachtchi, Aronian ve pek çok kuvvetli büyükustanın önünde elde etti. Moskova'daki FIDE Grand Prix Turnuvasında ise Ding'in gerisinde kaldıysa da, son sıralamada Vachier-Lagrave, Nakamura, Giri, Svidler, Grischuk, Radjabov, Francisco Vallejo Pons, Jon Ludvig Hammer, Nepomniachtchi ve başka bazı isimlerin önünde yer aldı.
Şarika, Moskova ve Cenevre'deki FIDE Grand Prix Turnuvalarında göstermiş olduğu performans, 2017 FIDE Grand Prix'yi birinci bitirmesini sağladı ve 2018 Adaylar Turnuvasına katılma hakkı elde etmesini sağladı. Mamedyarov, 2018 Adaylar Turnuvasında şu ana kadarki en iyi performansını gösterdi ve 8/14 korla Karjakin'le beraber ikinciliği paylaştı. Turnuvayı kazanan Caruana'nın gerisinde kalırken, Ding, Kramnik, Grischuk, So ve Aronian'ın önünde yer aldı.
2018 Biel Satranç Festivalinde 7,5/10 skorla turnuvayı ikna edici bir performansla kazandı. En yakın rakiplerinin 1,5 puan önünde yer alırken turnuvaya katılan diğer isimler GM'ler Carlsen, Vachier-Lagrave, Svidler, David Navara ve Nico Georgiadis'ti.
Mamedyarov, 2019 Grand Prix Riga Turnuvasını, 16 oyunculu eleme usulü düzenlenen turnuvayı ilk turda GM Daniil Dubov'u, ikinci turda GM Jan-Krzysztof Duda'yı ve üçüncü turda So'yu yenerek kazandı. Finalde ise klasik oyunların ikisinde eşitlik bozulmamış olsa da dört hızlı satranç ve iki yıldırım oyununda devam eden bu eşitliği Mamedyarov Armageddon oyununu kazanarak bozdu ve böylece turnuvayı da kazandı.
