GM Viswanathan Anand
Bio
Ponieważ Viswanathan jest imieniem odojcowskim, do zawodnika należy zwracać się używając imienia Anand.
Viswanathan Anand, będący niekwestionowanym 15. mistrzem świata i zdecydowanie najlepszym indyjskim szachistą wszech czasów, urodził się 11 grudnia 1969 r. w mieście Mayiladuthurai, położonym w najbardziej wysuniętym na południowy wschód indyjskim stanie Tamilnadu. Anand, którego początek kariery charakteryzował szybki styl gry, w 1995 r. pretendował do zdobycia tytułu mistrza świata w szachach klasycznych, a w latach 2000-2002 był mistrzem świata FIDE. W 2007 r. zdobył zunifikowany tytuł mistrza świata, który nosił przez kolejne sześć lat. Po 2013 r. kontynuował swoją karierę, osiągając dalsze sukcesy pomimo wieku, w którym wielu innych zawodników ją kończyło.
Początki kariery w latach 80. XX w.
Anand rozpoczął swoją przygodę z szachami mając 6 lat, gdy zasad królewskiej gry nauczyła go jego matka. W wieku 15 lat zdobył tytuł mistrza międzynarodowego po wygranej w turnieju Asian Junior Chess Championship w kategorii do lat 20. Jego kolejnymi sukcesami były coroczne zwycięstwa w turnieju Indian Chess Championship w latach 1986-1988, a także zdobycie tytułu mistrza świata juniorów w 1987 r. Tytuł ten nosiło poprzednio aż trzech z czterech mistrzów świata: Boris Spassky w 1955 r., Anatoly Karpov w 1969 r. i Garry Kasparov w 1980 r. Zwycięstwo w tym turnieju mogło być zatem prorocze dla przyszłej kariery Ananda.
W 1988 r. Anand zdobył tytuł arcymistrza, a w 1989 r. wraz z Predagiem Nikolicem, Zoltánem Riblim i Gyulą Saxem zajął wspólne pierwsze miejsce w turnieju Hoogovens (aktualnie Tata Steel Chess) w Wijk aan Zee. Był to pierwszy z jego pięciu triumfów w tym turnieju.
Lata 90. XX w
W roku 1993 Anand był na tyle silnym zawodnikiem, by móc startować w turniejach międzystrefowych, będących częścią cyklu turniejów mających na celu wyłonienie kandydata mającego zmierzyć się z mistrzem świata. W jednym z takich turniejów, rozgrywanym w systemie szwajcarskim, Anand zdobył 8½ punktów z 13 i ukończył rozgrywki w pierwszej jedenastce, dzięki czemu zapewnił sobie miejsce w Turnieju Kandydatów 1991, w którym wystąpiła również czwórka ćwierćfinalistów poprzedniego cyklu. W pierwszej rundzie turnieju pretendentów Anand zmierzył się z Alexeiem Dreevem, pokonując go 4½-1½, jednak jego kolejny pojedynek, który rozegrał z byłym mistrzem świata Karpovem, zakończył się innym wynikiem.
Anand dzielnie dotrzymywał kroku Karpovowi, wygrywając czarnymi w szóstej partii (zaprezentowanej poniżej), dzięki czemu doprowadził mecz do remisu 3-3. Ostatecznie jednak po podziale punktu w siódmej partii to Karpov wygrał ósme starcie i tym samym wyeliminował Ananda.
Po zakończeniu tego cyklu turniejów o mistrzostwo świata tytuł został podzielony między Garry’ego Kasparova i Karpova. W latach 1993-1995 Anand brał udział w obu cyklach mistrzostw świata. W tym drugim, organizowanym przez FIDE, przegrał w drugiej rundzie turnieju pretendentów z jego późniejszym zwycięzcą, Gatą Kamskim. Mimo to tym, kto ostatecznie zyskał prawo do zagrania z Kasparovem był Anand, który pokonał w meczach Oleg Romanishina, Michaela Adamsa i Kamskiego.
Podobnie jak w pojedynku z 1991 r. z Karpovem, Anand nie ustępował Kasparovowi na krok, remisując pierwsze osiem partii, a następnie wygrywając dziewiątą (przedstawioną poniżej). Jednak w dziesiątym starciu Anand padł ofiarą legendarnego przygotowania debiutowego Kasparova i w meczu ponownie był remis. Wówczas Kasparov nabrał wiatru w żagle, zwyciężając w jedenastej, trzynastej i czternastej partii, a także remisując ostatnie cztery i kończąc pojedynek z wynikiem 10½-7½.
W 1998 r. FIDE zrezygnowało z ówczesnego cyklu turniejów międzystrefowych i turniejów kandydatów na rzecz dużych rozgrywek pucharowych. W praktyce były to jednak turnieje pretendentów, ponieważ broniący tytułu mistrza świata Karpov automatycznie uzyskał miejsce w finale. Anand był zwolniony z gry w pierwszej rundzie, a w kolejnych pokonał Predraga Nikolicia, Alexandra Khalifmana, Zoltána Almásiego, Alexeia Shirova, Borisa Gelfanda i Michaela Adamsa.
Po tych zwycięstwach przyszła pora na Karpova, który ustawił poprzeczkę wysoko, wygrywając pierwsze starcie. Anand nie pozostał mu dłużny, zrównując mecz w następnej partii, jednak stracił punkt dwie partie później. By wymusić dogrywkę w formacie szachów szybkich Anand musiał wygrać szósty pojedynek. Udało mu się to dzięki użyciu rzadko spotykanego debiutu Trompowskiego (1.d4 Sf6 2. Gg5) i po 42 ruchach partia zakończyła się jego zwycięstwem. W dogrywce Anand przegrał jednak obie partie, co sprawiło, że Karpov obronił tytuł mistrza świata FIDE.
Pomimo tego, że w latach 90. Anand nie walczył o tytuł mistrza świata, regularnie pojawiał się na najbardziej prestiżowych turniejach. Najwięcej sukcesów w tej dekadzie osiągnął w 1998 r., kiedy to zajął pierwsze miejsca na turniejach w hiszpańskim Linares i holenderskim Wijk aan Zee (w tym drugim ex aequo z Vladimirem Kramnikiem).
Mimo to, że pod koniec lat 90. wciąż nie miał na swoim koncie tytułu mistrza świata, widać było, że miał olbrzymią szansę zdobyć go w niedalekiej przyszłości.
Początek XXI w.
Jak można było się spodziewać, Anand rozpoczął pierwszą dekadę XXI w. zdobywając w 2000 r. mistrzostwo świata FIDE. W turnieju zabrakło jednak takich nazwisk jak Kasparov, Karpov, czy świeżo upieczony mistrz szachów klasycznych, Vladimir Kramnik i to właśnie dlatego Anand był w turnieju najwyżej notowanym zawodnikiem. Reprezentant Indii ponownie był zwolniony z gry w pierwszej rundzie, a w kolejnych zmierzył się z Viktorem Bologanem, Smbatem Lputianem oraz Bartłomiejem Macieją, pokonując każdego z nich 1½-½ i kwalifikując się do ćwierćfinałów. Tam stoczył zwycięskie pojedynki z Khalifmanem (3½-2½) i Adamsem (2½-1½), aż dotarł do finału, gdzie czekał na niego Shirov. Pierwsza partia zakończyła się remisem, a w kolejnych Anand zdominował przeciwnika, wygrywając trzy starcia z rzędu. i tym samym bez większego wysiłku zdobył tytuł mistrza świata.
Anand ponownie wziął udział w rozgrywkach o tytuł mistrza świata FIDE w 2002 r., jednak w półfinałach został pokonany przez Vassily’ego Ivanchuka. W 2004 r. w turnieju, który wygrał wówczas Rustan Kasimdzhanov, zgodziło się wziąć udział jedynie trzech z dziesięciu najwyżej notowanych zawodników na świecie, a jednym z nieobecnych był właśnie Anand.
W 2005 r. FIDE postanowiło zastąpić ustanowiony w 1998 r. system pucharowy turniejem dwukołowym z udziałem ośmiu zawodników (podobnym do dzisiejszego formatu Turnieju Kandydatów). W nowym formacie rozgrywek Anand wygrał pięć z czternastu pojedynków i dwa razy zremisował z Veselinem Topalovem. Bułgar nie przegrał jednak żadnej partii, wygrywając wszystkie pojedynki z wyjątkiem tych z Anandem, natomiast Hindus stracił punkty na rzecz Alexandra Morozevicha i Kasimdzhanova. Ostatecznie Anand podzielił drugie miejsce z Peterem Svidlerem, a Topalov wygrał turniej z 1½ pkt przewagi nad resztą zawodników.
Rok 2006 okazał się dla szachów przełomowy, ponieważ Kramnik (klasyczny mistrz świata) i Topalov (mistrz świata FIDE) rozegrali tzw. mecz unifikacyjny, dzięki czemu po 13 latach tytuł mistrza świata miał być ponownie przyznawany tylko jednemu zawodnikowi. Anand nie brał udziału w tym historycznym zdarzeniu, jednak jego czas miał wkrótce nadejść.
W kwietniu 2007 r. z wynikiem 2786 punktów rankingowych Anand po raz pierwszy znalazł się na szczycie listy rankingowej FIDE (publikowanej od 2000 r.), wyprzedzając swoich rywali, Topalova i Kramnika, o 14 punktów. W tym samym roku zdobył mistrzostwo świata, wygrywając kolejny turniej w systemie dwukołowym z punktem przewagi nad resztą zawodników.
W pierwszej połowie turnieju Anand odniósł trzy zwycięstwa i ani razu nie przegrał. Najpierw w drugiej rundzie pokonał Levona Aroniana, następnie w piątej Svidlera i w końcu w siódmej Alexandra Grischuka. Po remisach w partiach od ósmej do dziesiątej Anand jako jedyny zdobył cały punkt w rundzie 11, pokonując Morozevicha. Gdy do końca turnieju pozostały trzy rundy, Anand prowadził mając 1½ punktu przewagi, a po trzech kolejnych remisach zapewnił sobie zwycięstwo, o jeden punkt wyprzedzając Kramnika i Gelfanda.
Ponieważ Kramnik nie przegrał do tej pory żadnego pojedynku o mistrzostwo świata, Anand zmierzył się z nim rok później, by obronić swój tytuł. Po zremisowaniu dwóch partii Anand wygrał trzy z czterech kolejnych starć i zwyciężył w całym meczu
z wynikiem 6½-4½. W ten sposób Anand został niekwestionowanym mistrzem świata, zdobywając swój tytuł zarówno w turnieju pucharowym, jak i w formacie meczowym.
Druga dekada XXI w.
Gdy cykl mistrzostw świata zaczął odbywać się coraz bardziej regularnie, Anand dwukrotnie obronił swój tytuł – w 2010 r. pokonał Topalova 6½-5½, a w 2012 r. niespodziewanie zmierzył się z Gelfandem. Po 12 partiach klasycznych był remis 6-6, a w dogrywce w szachach szybkich lepszy okazał się Anand.
Na początku dekady zaczęło być jednak głośno o Magnusie Carlsenie, który wprawdzie nie wziął udziału w cyklu mistrzostw świata w 2012 r., ale znajdował się już na samym szczycie listy rankingowej. W 2013 r. zagrał w końcu w Turnieju Kandydatów, w którym zajął wspólne pierwsze miejsce wraz z Kramnikiem, jednak o jego zwycięstwie zadecydowała punktacja pomocnicza.
Z początku Anand z powodzeniem bronił swojego tytułu, remisując pierwsze cztery partie meczu. Jednak po przegranej w piątym i szóstym starciu nie był już w stanie doprowadzić do wyrównania. Po dwóch kolejnych remisach Carlsen wygrał partię nr 9 i zremisował partię nr 10, przez co Anand musiał przekazać tytuł mistrza świata na ręce Norwega.
Pomimo tego, że w kolejnym miesiącu Anand skończył 44 lata, jego kariera szachowa nadal trwała. Zaledwie po czterech miesiącach od meczu o mistrzostwo świata w listopadzie 2013 roku rozpoczął się kolejny Turniej Pretendentów. Każdy z zawodników wygrał dwie lub trzy partie, ale to Anand był jedynym, który nie przegrał ani jednego starcia i w ostatecznym rozrachunku jego trzy zwycięstwa i brak porażek uplasowały go na pierwszym miejscu z wynikiem 11 punktów i jednym punktem przewagi nad resztą zawodników.
Chociaż mecz w 2014 r. był bardziej wyrównany niż poprzedni w 2013 r., Carlsen zdecydowanie udowodnił, że zasługuje na swój tytuł. Norweg wygrał w drugiej rundzie i jako pierwszy uzyskał w meczu przewagę, ale Anand nie pozostał mu dłużny, zdobywając cały punkt w trzeciej partii (zaprezentowanej poniżej), wyrównując tym samym wynik meczu. Później okazało się, że jak dotąd była to jego jedyna wygrana z Carlsenem w meczu o mistrzostwo świata. Potem Norweg wygrał jeszcze partię nr 6 oraz partię nr 11 i obronił tytuł.
Anand ponownie próbował szczęścia w kolejnym Turnieju Pretendentów w 2016 r., do którego zakwalifikował się dzięki swojemu dobremu wynikowi w poprzedniej edycji z 2014 r.. Tym razem ukończył go na wspólnym drugim miejscu, a do następnego w 2018 r. już się nie dostał.
Tę dekadę w karierze Ananda wyróżnia także prawdopodobnie jego najlepsza partia w karierze – zwycięstwo czarnymi z Aronianem po 23 ruchach podczas turnieju w Wijk ann Zee w 2013 r. Jak często zdarza się czarnym przesunąć figury na pola c5 i e5 pomimo tego, że białe kontrolują je pionem z d4? Właśnie to zdarzyło się w tej partii, w której ostatni ruch był prawdziwą wisienką na torcie.
Dziedzictwo
Tym, co charakteryzuje karierę Ananda, jest jej długość. Nawet mając ponad 50 lat, wciąż jest aktywnym szachistą, co obecnie zdarza się bardzo rzadko. Poza tym, regularnie pojawia się w pierwszej dziesiątce na liście rankingowej – w październiku 2019 r. zajmował na niej 9. miejsce. W Turniejach Kandydatów brał udział w 1993 r. oraz w 2016 r. – daje to 23 lata aktywnej gry na najwyższym poziomie, czym w całej historii szachów może poszczycić się niewielu zawodników.
Sukces Ananda nie przeszedł bez echa w jego kraju, Indiach, gdzie dzięki niemu szachy zaczęły zyskiwać coraz większą popularność. Został pierwszym indyjskim arcymistrzem, ale zdecydowanie nie ostatnim. Jego śladem poszły takie talenty jak Krishnan Sasikiran, Pentala Harikrishna, czy Humpy Koneru, a ostatnio także wschodzące gwiazdy z młodszego pokolenia, m.in. Vidit Gujrathi, Gukesh D., Arjun Erigaisi oraz Praggnanandhaa Rameshbabu.
Jeśli chodzi o umiejętności, Anand od początku kariery znany był jako jeden z najszybszych zawodników. Tę opinię ugruntowały jego zwycięstwa w Mistrzostwach Świata w Szachach Szybkich z 2003 i 2017 r.
Grać szybko może każdy, ale tylko ci najbardziej uzdolnieni są w stanie utrzymać szybkie tempo i wysoką dokładność przez dekady gry w turniejach rozgrywanych na najwyższym poziomie, a to bez cienia wątpliwości czyni Ananda jednym z najlepszych zawodników w historii szachów.
