GM Teimour Radjabov

Teimour Radjabov urodził się 12 marca 1987 roku w Baku, w Azerbejdżanie - w tym samym mieście co były mistrz świata Garry Kasparov. Obiecująca kariera juniorska Radjabova przełożyła się na udział w mistrzostwach świata FIDE już w wieku nastoletnim oraz mistrzostwach świata po unifikacji w latach 2010-tych.

W listopadzie 2016 roku jego ranking spadł poniżej 2700, ale kilka lat później zaliczył udany powrót i w 2019 roku wygrał Puchar Świata FIDE. Niedawno powrócił do grona 10 najlepszych szachistów na świecie.

Wraz ze swoimi kolegami z Azerbejdżanu, m.in. GM Shakhriyarem Mamedyarovem, Radjabov poprowadził swój kraj do złotych medali w Drużynowych Mistrzostwach Europy w 2013 i 2017 roku. Spośród obecnej czołówki zawodników z Azerbejdżanu, to właśnie wspomniana wyżej dwójka zawodników ma największe szanse na zdobycie tytułu mistrza świata.

• Kariera juniorska
• Ważniejsze turnieje
• Mistrzostwa świata
• Występy w turniejach drużynowych
• Teraźniejszość

Kariera juniorska

Radjabov zaczął grać w szachy w wieku trzech lat, a już pod koniec lat 90. regularnie uczestniczył w Mistrzostwach Europy i Mistrzostwach Świata Juniorów w Szachach. W 1996 r. wystąpił na Mistrzostwach Świata Juniorów w kategorii do lat 10, które wygrał przyszły indyjski arcymistrz Pentala Harikrishna.

Radjabov dominował w turniejach juniorskich w Europie. W latach 1996 i 1997 wygrał Mistrzostwa Europy Juniorów do lat 10, a w 1998 r. te same rozgrywki, tylko w kategorii do lat 12. W 1999 roku, w wieku 12 lat, wystąpił w grupie wiekowej do lat 18. Pomimo tego, że jego rywale byli od niego o wiele starsi, to turniej wygrał właśnie Radjabov.

Co prawda w tym samym roku nie udało mu się przywieźć złotego medalu z Mistrzostw Świata Juniorów, ale zdobył za to tytuł mistrza międzynarodowego (IM). Ponieważ w swojej grupie wiekowej nie miał już nic do udowodnienia, to w 2000 r. wziął udział w Mistrzostwach Juniorów dla zawodników w wieku 18-20 lat. Do 2001 roku wypełnił normy arcymistrzowskie i zagrał w Grupie B Turnieju Corus w Wijk aan Zee, gdzie z wynikiem +6 -2 =3 zajął drugie miejsce

Ważniejsze turnieje

Radjabov był jednym z siedmiu uczestników rozgrywanego systemem dwukołowym turnieju Linares w 2003 roku. Zajął tam ostatnie miejsce osiągając wynik +1 -4 =7. Jego jedyne zwycięstwo na tym turnieju było jednak być może największym sukcesem w jego dotychczasowej młodej karierze: pokonał Garry'ego Kasparova czarnymi w 39 ruchach. Partia ta, ku sporemu niezadowoleniu Kasparova, została uznana za najlepszą partię turnieju. Radjabova chwalono za nieustępliwość w grze, a zwłaszcza za posunięcie 21...Sgxe5. Kasparov uważał, że popełnił po prostu zwykły błąd taktyczny i dlatego partia nie zasługuje na specjalne wyróżnienie. Tak czy inaczej, było to dla Radjabova bardzo ważne zwycięstwo.

W 2003 roku Radjabov wygrał również partię z przyszłym mistrzem świata Viswanathanem Anandem. Było to podczas turnieju Sparkassen w Dortmundzie, gdzie zajął czwarte miejsce na sześciu uczestników z wynikiem +2 -2 =6. W 22. posunięciu Radjabov poświęcił swojego hetmana i choć sytuacja materialna była w miarę wyrównana, to o zwycięstwie w partii zadecydowały jego dwa centralne wolne piony.

Radjabov wygrał też 13. turniej Dos Hermanas w 2005 roku. Osiągnął wówczas wynik +2 -0 =7, a musiał rywalizować m.in. z Harikrishną, Alexeyem Dreevem oraz przyszłym pretendentem do tytułu mistrza świata Sergeyem Karjakinem, który miał wtedy 15 lat. W październiku tego samego roku Radjabov po raz pierwszy przekroczył próg 2700 punktów rankingowych.

Najbardziej imponującym turniejowym występem Radjabova był prawdopodobnie turniej kołowy w Wijk aan Zee w 2007 roku, w którym wraz z Levonem Aronianem i Veselinem Topalovem zajął wspólne pierwsze miejsce. Choć wygrał wtedy 5 z 13 partii, to kluczowym pojedynkiem, który uniemożliwił mu indywidualne zwycięstwo była porażka z Aronianem w rundzie ósmej. W turnieju uzyskał wynik +5 -1 =7, ale trzeba przyznać, że zajęcie wspólnego pierwszego miejsca wśród takich zawodników, jak Anand, Vladimir Kramnik, Peter Svidler, czy 17-letni wówczas Magnus Carlsen, było imponującym osiągnięciem.

Radjabov wygrał również turniej w Genewie w ramach cyklu Grand Prix FIDE 2017. W klasyfikacji generalnej zajął wtedy trzecie miejsce, przez co niewiele zabrakło mu do zakwalifikowania się do Turnieju Kandydatów.

Na początku stycznia 2021 roku Radjabov wygrał turniej Airthings Masters, który jest częścią cyklu Champions Chess Tour. Zarobił wtedy 60 000 $, pokonując w finale GM Levona Aroniana.

Mistrzostwa świata

Radjabov miał swoją pierwszą szansę na zdobycie tytułu mistrza świata w 2001 roku, gdy był jednym ze 128 uczestników turnieju pucharowego FIDE. Był wtedy rozstawiony z nr 86 i odpadł już w pierwszej rundzie ulegając estońskiemu (obecnie amerykańskiemu) arcymistrzowi Jaanowi Ehlvestowi 3½-2½. Ostatecznie turniej zakończył się zwycięstwem Ukraińca Ruslana Ponomariova.

W 2003 roku Radjabov zajmował na liście startowej już 18. miejsce i stosownie do poczynionych przez siebie postępów rozegrał znacznie lepszy turniej. W drodze do ćwierćfinału pokonał wtedy m.in. polskiego arcymistrza GM Mateusza Bartla 2-0, następnie Duńczyka GM Petera Heine Nielsena 4-3, Francuza GM Etienne'a Bacrota 2½-1½ oraz Rosjanina GM Pavla Smirnova 3½-2½. W ćwierćfinale ograł Kubańczyka GM Leiniera Domingueza - po remisowym (3½ - 3½) pojedynku zawodnicy rozegrali dogrywkę (armagedon), w której Radjabov zremisował czarnymi i tym samym awansował do półfinału. Zwycięska passa skończyła się jednak w półfinale przeciwko rozstawionemu z numerem 3 Michaelowi Adamsowi - Radjabov przegrał partię numer 1, a przez resztę meczu zdołał uzyskać tylko trzy remisy. W finale Adams uległ pochodzącemu z Uzbekistanu Rustamowi Kasimdzhanovowi.

Poniżej przedstawiamy przegraną partię z Adamsem, która pozbawiła Radjabova szans na udział w finale mistrzostw.

Na szczęście w późniejszych latach w mistrzostwach świata nie obowiązywał już format pucharowy, jednak w bardziej standardowym, choć znacznie okrojonym formacie rozgrywek w 2005 roku Radjabov nie wziął udziału.

Od czasu unifikacji rozgrywek o mistrzostwo świata w 2007 roku, Radjabov dwukrotnie brał udział w Turnieju Kandydatów. W 2011 roku zakwalifikował się wygrywając Grand Prix FIDE, a następnie w 2013 roku dostał dziką kartę od organizatorów. Mecze w turnieju w 2011 roku były rozgrywane systemem pucharowym, podobnie jak w Mistrzostwach Świata w 2002 i 2004 roku. Radjabov przegrał z Kramnikiem po dogrywce w pierwszej rundzie, czyli w ćwierćfinale.

W turnieju w 2013 roku zastosowano obecny format rozgrywek, czyli system dwukołowy. Radjabov uzyskał wtedy niezbyt satysfakcjonujący go wynik +1 -7 =6.

W cyklu 2019-2020 osiągnął jeden z największych sukcesów w swojej karierze wygrywając Puchar Świata FIDE 2019. W finale Radjabov pokonał GM Ding Lirena, dzięki czemu zdobył pierwszą nagrodę w wysokości 110 000 dolarów oraz zakwalifikował się do Turnieju Kandydatów 2020.

Na początku marca 2020 roku, na krótko przed rozpoczęciem Turnieju Kandydatów, Radjabov wycofał się z turnieju z powodu obaw związanych z pandemią koronawirusa i po tym, jak jego wniosek do FIDE o przełożenie turnieju został odrzucony.

Występy w turniejach drużynowych

Radjabov odgrywał kluczową rolę dla swojego kraju podczas turniejów drużynowych. Reprezentował Azerbejdżan na pierwszej szachownicy podczas Drużynowych Mistrzostw Europy w 2007, 2009 i 2011 roku, przyczyniając się do zdobycia trzeciego miejsca w 2007, pierwszego w 2009 i drugiego w 2011 roku. W 2013 roku zagrał jednak na drugiej desce, ponieważ jego rodak Mamedyarov rozwinął się na tyle, że to jemu powierzono pierwszą szachownicę. Azerbejdżan zdobył złoty medal zarówno w 2013, jak i w 2017 roku.

Na olimpiadach szachowych rozgrywanych w latach parzystych drużyna Azerbejdżanu nie miała jednak tyle szczęścia i ani razu nie zajęła miejsca w pierwszej trójce. Nawet na 42. Olimpiadzie Szachowej, która odbyła się w Baku w 2016 roku, Azerbejdżan nie zdołał zająć miejsca w pierwszej dziesiątce, podczas gdy drużyna Stanów Zjednoczonych pod wodzą Fabiano Caruany, Hikaru Nakamury i Wesleya So zdobyła swoje pierwsze złoto od 1976 roku. Radjabov grał wtedy na pierwszej szachownicy i uzyskał wynik +3 -2 =5 (przegrał m.in. z Kramnikiem).

Teraźniejszość

W marcu 2021 roku Radjabov zajmował 10. miejsce w światowym rankingu FIDE z wynikiem 2765 punktów. Został też zaproszony do Turnieju Kandydatów FIDE w 2022 roku, ponieważ jego wycofanie się z edycji 2020 z powodu obaw o pandemię koronawirusa, spotkało się z dużą sympatią środowiska szachowego.